Қазіргі таңда жасанды интеллект пен нейрожелілер қолданылмайтын сала табу қиын. Нейрожелілердің көмегімен сценарийлер, музыка, әңгімелер, контент-жоспарлар жазылады, сондай-ақ керемет суреттер жасауға да болады! Алайда, сапалы нәтижеге қол жеткізу үшін ЖИ-мен дұрыс әрекеттесе білу маңызды. Бұл үшін дұрыс сұраныстар, яғни промпттар жасау қажет. Жасанды интеллектке берілетін мәтіндік сұраныс «промпт» (ағылш. prompt – сұраныс, нұсқаулық) деп аталады. Ал ЖИ-ге арналған сұраныстарды дұрыс құрастыру процесі «промптинг» (prompting) деп аталады.

Промпт – бұл нейрожеліге берілетін нұсқаулық, оның негізінде ол мәтін, сурет немесе басқа контент түрлерін генерациялайды. Промпттер қысқа, бірақ мазмұнды мәтіндік нұсқаулар, олардың көмегімен пайдаланушы жасанды интеллекттің жұмысын қажетті бағытқа бағыттайды. Олар нейрондық желінің кіріс ақпаратты қалай түсінетініне және өңдейтініне айтарлықтай әсер етеді. Промпттың анық құрылымы мен егжей-тегжейлі сипаттамасы жасанды интеллекттің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Тиімді сұраныс жасалатын контенттің дәлдігін арттырады, бұл модельге пайдаланушының талаптарын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Жасанды интеллект барған сайын қуатты құралға айналып жатыр, бірақ оның тиімділігі тікелей сұраныстардың дұрыс құрастырылуына байланысты.

Кез келген кәсіби қызметте нейрожелілерді пайдалану, промпттарды дұрыс құрастыра білу сізге қажетті нәтижелерді тезірек алуға және уақытты үнемдеуге көмектеседі. Бұл материалда біз ЖИ сұраныстарын қалай дұрыс құрастыру керектігін, промпттардың қандай түрлері бар екенін және оларды барынша тиімді ету жолдарын егжей-тегжейлі қарастырамыз.

Промпт іс жүзінде жасанды интеллект арналған нұсқау болып табылады, ол жүйеге тапсырманы түсінуге және оны ең дәл орындауға көмектеседі. Сонымен қатар, промпттың құрылымы мен мазмұны сұраныс мақсатына байланысты өзгеруі мүмкін.

Промпттардың бірнеше түрі бар, олардың әрқайсысы өз функциясын атқарады:

• Түсіндіретін промпттар – ЖИ нақты тақырып бойынша толықтырылған жауап сұрайды. Мысалы: «Блокчейннің қалай жұмыс істейтінін түсіндір». Нейрожелі технологияның негізгі аспектілерін қамтитын құрылымды жауапты құрастырады.
• Нақты сұраныстар – нақты деректерді алуға бағытталған. «Жерде қанша материк бар?» деген сұрақ фактілерге негізделген нақты жауап береді.
• Шығармашылық промпттар – көркем контентті жасауға арналған. Мысалы, «Ғарыштағы мысықтың басынан кешкен оқиғалары туралы қысқа әңгіме жаз» деген сұраққа көркем мәтінді жасай алады.
• Тапсырмалар – тізімдерді, ұсыныстарды және құрылымдалған ақпаратты алуға көмектеседі. Мысалы: «Маркетинг бойынша ең үздік бес кітапты ата».
• Талқылау промпттары – нейрожеліні аналитикалық жауап беру үшін ынталандырады. Мысалы: «Жаңартылатын энергия көздерін пайдаланудың артықшылықтары мен кемшіліктері қандай?».
• Құрылымдалған сұраныстар – ақпаратты белгілі бір формада алуға көмектеседі. Мысалы: «Әртүрлі ит тұқымдарының сипаттамасы көрсетілген кесте жаса».

Дұрыс промпт түрін таңдау қате жауаптар алмауға және дәл қажетті ақпаратты алуға мүмкіндік береді.

Промпт – бұл генеративті жасанды интеллектке арналған мәтіндік сұраныс.

• Негізгі промпт – модельдің жұмысының бағытын анықтайтын негізгі тапсырма.
• Қосымша промпт – нәтижені нақтылайтын қосымша сұраныс.
• Негативті промпт – суретті жасау кезінде қажетсіз элементтерді, стильдерді немесе объектілерді алып тастайтын нақты сөздер немесе сөз тіркестерінің тізімі.

Промпттарды қалай құрастыруға болады?
Әр түрлі контентті, мысалы, тесттерді жасағанда, контексттің, яғни түсініктемелердің болуы өте маңызды. Мысалы, «Қыс туралы поэма жаз» және «Эдгар Аллан По стилінде суық және күңгірт қыс туралы поэма жаз» деген сұраныстардың арасында үлкен айырмашылық бар. Немесе: «Күшікті қалай тәрбиелеу керектігі туралы хат жаз» және «Кинологтың атынан үш айлық неміс овчаркасын қалай тәрбиелеу керектігі туралы бейресми түрде хат жаз».

Мәтін генерациясы үшін промпттарға мыналар кіреді:

• ТАПСЫРМА – модельге арналған нақты тұжырымдалған сұраныс.
• КОНТЕКСТ ЖӘНЕ ҚОСЫМША ақпарат – нәтиженің сапасын жақсартатын қосымша ақпарат.
• НҰСҚАУ– тапсырманы шешу әдісін көрсететін команда, соның ішінде жауаптың форматы мен көлемі.
• РӨЛІ – қажет болса, жауаптардың стилін анықтауға болады, мысалы: «заңгер ретінде жауап бер», «сенің рөлің – аналитик», «сандық маркетинг саласындағы сарапшы ретінде жауап бер».
• СТИЛЬ ЖӘНЕ ТОН – жауаптың стилін анықтауға болады: ресми, ғылыми, көркем, бейресми және т.б.

Суреттерді генерациялау
Сурет сұратқанда, қалаған нәтиженің сипаттамасын толық беру маңызды. Фон, түстер, сапа, стиль, орындалу техникасы және басқа да ерекшеліктер туралы ақпарат қосуға болады.

Промптты құру алгоритмі: НЫСАН + ФОН + СТИЛЬ + ҚОСЫМША БЕЛГІЛЕР

Тиімді промпт құру бойынша кеңестер
Промпттарды құрастырудың әмбебап тәсілі жоқ, бірақ дәл жауаптар алуға көмектесетін негізгі принциптер бар.

• Дәлдік пен нақтылық

Нақтыланбаған тұжырымдардан аулақ болыңыз. Мысалы, «Машиналар туралы айт» деп сұрасаңыз, нейрон желі бейберекет ақпараттар тізімін береді. «2025 жылдың ең үнемді автомобильдері қандай?» деген сұрақ әлдеқайда жақсы болады.

• Қосымша контекст

Жауаптың дәлдігін арттыру үшін қосымша параметрлерді көрсетіңіз. Мысалы, «Ежелгі Римнің дамуы туралы айт» – бұл тым жалпы сұраныс. «Б.з.д. I ғасырдан б.з. III ғасырға дейінгі рим сәулет өнерінің дамуын сипатта» деген сұрақ әлдеқайда жақсы.

• Екі мағыналылықтан бас тарту

Промттарда метафоралар, сленг және күрделі сөз тіркестерін қолданбаңыз. Нейрожелі сөздердің тікелей мағынасымен жұмыс істейді, сондықтан «Тіл үйірер тамақ рецептін бер» деген сұрақ дұрыс емес жауапқа әкелуі мүмкін. Оның орнына: «Отбасылық кешкі ас үшін дәмді тамақ рецептін тап» деп жазу дұрыс.

• Форматын анықтау

Жауапты қандай форматта алғыңыз келетінін нақты көрсетіңіз. Мысалы: «10 тармақтан тұратын тізімді құрастыр, әр тармаққа қысқаша түсініктеме қос» немесе «3000 сөзден тұратын ұзын мақала жаз».

• Рөлді тағайындау

Рөлді қосу жауаптың сараптамалы болуына ықпал етеді. Мысалы, «Кәсіби заңгер ретінде, пәтерді жалға беру шартын қалай құрастыру керектігін түсіндір».

• Жауаптың көлемін көрсету

Қысқа жауап қажет болса, мынаны жазыңыз: «Кванттық механиканың мәнін бір абзацта түсіндір». Егер кеңейтілген мәтін қажет болса, оны нақтылаңыз.

• Мақсатты аудиторияны анықтау

Мектеп оқушысына арналған жауап маманға арналған жауаптан ерекшеленеді. Сондықтан мәтін кімге арналғанын бірден көрсетіңіз: «12 жастағы балаға түсінікті болатындай етіп бағдарламалау принциптерін түсіндір».

• Референстарды қолдану

Егер нейрожелі мүмкіндік берсе, мысалдар келтіріңіз.  Мысалы: «Wikipedia мақаласы стилінде мәтін жаз».

• Нейрожелінің білім қорын есепке алу

Әр түрлі модельдерде әр түрлі мәліметтер базасы бар.Мысалы, GPT-4o 2024 жылға дейінгі ақпаратты қамтиды, ал ChatGPT-4 тек 2021 жылға дейінгі ақпаратпен жұмыс істейді. Егер сізге өзекті ақпарат қажет болса, сілтемелер қосу немесе деректерді тексеру қажет екенін нақтылаңыз.

Қосымша кеңестер:

• Көптеген сұраныстар жасап көріңіз. Ең сәттісін анықтау үшін әртүрлі сөздерді қолданып көріңіз.
• Мәтіннің қажетті көлемін көрсетіңіз (мысалы, 500 сөз).
• Сұраныстың сауаттылығын қадағалаңыз.
• Қысқартулар мен жаргондардан аулақ болыңыз.
• Нәтижені тексеріңіз. Егер жауап күткеніңізге сәйкес келмесе, сұранысты нақтылап немесе қайта тұжырымдап көріңіз.
• Шығармашылық танытыңыз, әртүрлі тәсілдерді сынап көріңіз!

Жасанды интеллекттің галлюцинациялары
Кейбір жағдайларда нейрон желілері дұрыс емес немесе сенімсіз ақпаратты ұсынуы мүмкін. Мұндай құбылыс модельдің «галлюцинациясы» деп аталады.
Галлюцинациялардың себептері:

• Дәл жауап беру үшін қажетті деректердің болмауы.
• Енгізілген сұрауларды дұрыс түсінбеу.
• Ықтималдық болжамдарға негізделген ақпаратты генерациялау.

Галлюцинациялардың белгілері:

• Жалған фактілерге сену.
• Зерттеулерге немесе дереккөздерге қате сілтемелер.
• Жауаптардағы логикалық үйлесімсіздік.

Дәлдікті қалай тексеруге болады:

• Деректерді тексерілген дереккөздермен салыстырыңыз.
• Суреттерді кері іздеу арқылы тексеріңіз.
• Алынған жауаптың логикалығын талдаңыз.
• Бір сұраныс үшін бірнеше нейрон желілерін пайдаланыңыз.

Сапалы промттарді құрастыру – тәжірибе талап ететін дағды. Сұраныс неғұрлым жақсы тұжырымдалса, алынған нәтиже соғұрлым дәл және пайдалы болады!