Қазіргі заманғы жасанды интеллект (ЖИ) технологиялары Қазақстан мектептерінің мұғалімдеріне оқу материалдарын жасау барысында жаңа мүмкіндіктер ұсынады. ЖИ қолдану уақытты үнемдеуге, оқу құралдарының сапасын арттыруға және оларды оқушылардың дайындық деңгейіне бейімдеуге көмектеседі. Бұл сабақта ЖИ-дің мұғалімдерге сабақтарды дайындауда, бөлім бойынша жиынтық бағалау (БЖБ), тоқсан бойынша жиынтық бағалау (ТЖБ) және тест тапсырмаларын құруда қалай көмектесетінін қарастырамыз.

ЖИ сабаққа арналған материалдарды дайындау кезінде мұғалімнің жұмысын айтарлықтай жеңілдете алады:

• Берілген тақырып бойынша оқу бағдарламасының талаптарын ескере отырып, сабақ жоспарларын автоматты түрде құру.
• Мақалалар, видеолар мен инфографикалар сияқты оқу ресурстарын іздеу және құрылымдау.
• Әртүрлі дайындық деңгейіндегі оқушыларға бейімделген материалдар жасау.
• Оқып-үйренуге арналған терминдер мен анықтамалар тізімін автоматты түрде жасау.
• Сабақтың негізгі бөлімдерін қамтитын презентациялар әзірлеу.
• Күрделі ұғымдарды түсіндіруге арналған көрнекі схемалар мен интеллект-карталар жасау.

Бұл қалай жұмыс істейді?
Мұғалім негізгі сөздерді, тақырыпты және сынып деңгейін енгізеді, ал ЖИ қажетті ресурстармен бірге құрылымдалған сабақ жоспарын ұсынады. Мысалы, ChatGPT «Дене шынықтыру» тақырыбы бойынша кіріспе, негізгі және қорытынды бөлімдерге бөлінген сабақ жоспарын жасай алады.
ЖИ-ге сұраныс жасау мысалы:

1. Браузерде ChatGPT-ді жаңа қойындыда ашамыз.
2. Электрондық пошта арқылы жүйеге кіреміз.
3. Сұранысты (промт) мына форматта жазамыз:

[Сынып – Пән – Не қажет– Қажет болса қосымша талаптар]
4.ChatGPT-ден жауапты күтеміз.

ЖИ бізге сабақтың алдын ала жоспарын (негізін) жасауға көмектесті, осылайша мұғалім өзіне қажетті оқу материалдарын дайындай алады.
Қажет болған жағдайда, сұраныс тармағында өзгерістер немесе толықтырулар енгізуге болады, сонда ЖИ жаңа сұранысты ескере отырып, жаңартылған нәтиже береді.

БЖБ және ТЖБ әзірлеу
ЖИ мұғалімдерге білім беру стандарттарына сәйкес жиынтық бағалау тапсырмаларын әзірлеуге көмектеседі:

• Оқып-үйренген тақырыптар бойынша әртүрлі деңгейдегі тапсырмаларды генерациялау.
• Бағалау критерийлері мен рубрикаларды автоматты түрде қалыптастыру.
• Бар тапсырмаларды талдау және оларды жақсарту бойынша ұсыныстар беру.
• Арнайы білім беру қажеттіліктері бар оқушыларға бейімделген тапсырмалар жасау.
• Көшіруді болдырмау үшін вариативті сұрақтар генерациялау.
• Тақырыпты терең түсіну деңгейін бағалау үшін әртүрлі тұжырымдамалармен мәтіндер құрастыру.

Бұл қалай жұмыс істейді?
Мұғалім тақырып пен күрделілік деңгейін енгізеді, содан кейін ЖИ тексерілетін негізгі дағдыларды көрсете отырып, бірнеше нұсқада тапсырмалар жасайды.
ЖИ-ге сұраныс жасау мысалы:

1. Браузерде ChatGPT-ді жаңа қойындыда ашамыз.
2. Электрондық пошта арқылы жүйеге кіреміз.
3. Сұранысты (промт) мына форматта жазамыз:

[Сынып - Пән - БЖБ / ТЖБ сұрақтарын жаз- Қажет болса қосымша талаптар]

Тест тапсырмаларын жасау
ЖИ тесттер мен бақылау тапсырмаларын тез құрастыра алады:

• Бірнеше жауап нұсқасы бар сұрақтарды автоматты түрде жасайды.
• Сәйкестендіру, ашық сұрақтар және қысқа жауап беруді талап ететін тапсырмаларды әзірлейді.
• Оқу материалдары негізінде тесттер дайындап, оларды белгілі бір сынып деңгейіне бейімдейді.
• Жауаптарды автоматты түрде тексеріп, оқушылардың жиі жіберетін қателерін талдай алады.
• Оқушының білім деңгейіне сәйкес жеке тесттер жасайды.
• Өзін-өзі оқыту үшін сұрақтарға қосымша түсіндірмелер ұсынады.

Бұл қалай жұмыс істейді?
Мұғалім тақырып пен тапсырманың қажетті форматын енгізеді, ал ЖИ дайын тестті жасап береді, оны басып шығаруға немесе білім беру платформасына жүктемес бұрын өңдеуге болады.
ЖИ-ге сұраныс жасау мысалы:

1. Браузерде ChatGPT-ді жаңа қойындыда ашамыз.
2. Электрондық пошта арқылы жүйеге кіреміз.
3. Сұранысты (промт) мына форматта жазамыз:

[Сынып - Пән - Тест тапсырмаларын жаса - Жауап беру түрлері: бір дұрыс жауапты таңдау, топтарға бөлу, реттілікті анықтау]

Білім беруде ЖИ-пен жұмыс істеу үшін пайдалы ресурстар

• ChatGPT – мәтіндік материалдар, сұрақтар және тесттер құрастыруға көмектеседі.
• Quizizz, Kahoot! – интерактивті тесттер жасауға арналған сервистер.
• Canva for Education – көрнекі материалдар дайындау құралы.
• EdPuzzle – интерактивті бейнесабақтар жасауға көмектеседі.
• Testportal – оқушыларды автоматты түрде тестілеу жүйесі.
• Grammarly – мәтіндерді ағылшын және орыс тілдерінде тексеру және түзету құралы.
• Notion AI – оқу материалдарын ұйымдастыру және жазбалар жасау құралы.
• Diffit – оқу мәтіндерін оқушылардың дайындық деңгейіне қарай бейімдеу.
• Conker AI – тесттерді құрастырып, сұрақтарды жеке даралауға мүмкіндік береді.

Қорытынды
ЖИ – мұғалімнің жұмысын айтарлықтай жеңілдететін және оқу материалдарының сапасын арттыратын қуатты құрал. Дегенмен, ЖИ мұғалімнің кәсіби шеберлігін толықтыратын көмекші құрал болып табылады, бірақ оның тәжірибесі мен оқыту әдістерінің орнын баса алмайды.